Gedachten – Gevoelens – Gedrag: een driehoek die richting geeft bij autisme
In coaching bij autisme werken we vaak met modellen die helderheid brengen in complexe processen. Eén van de krachtigste en tegelijk meest toegankelijke modellen is de driehoek van gedachte – gevoel – gedrag. Hoewel het eenvoudig lijkt, heeft dit model de kracht om diepgewortelde patronen bloot te leggen én te doorbreken.
Want wie met autisme leeft – of dat nu bij zichzelf is of binnen het gezin – weet dat emoties en reacties vaak niet zomaar “uit het niets” komen. Er zit bijna altijd een aanleiding onder, vaak in de vorm van een gedachte. Maar die is niet altijd zichtbaar. Net daar zit de sleutel.
De drie elementen: meer dan wat we denken
De driehoek bestaat uit drie constant met elkaar verbonden componenten:
1. Gedachten
Wat iemand denkt over zichzelf, de ander of de situatie.
Bijvoorbeeld:
“Ik ben lastig.”
“Mensen begrijpen mij toch niet.”
“Dit gaat mislopen.”
Bij autisme zijn deze gedachten vaak het resultaat van jarenlange ervaringen van overprikkeling, onbegrip of sociale verwarring. Ze worden niet zomaar gevormd, maar zijn vaak diepgeworteld.
2. Gevoelens
Wat die gedachte oproept: frustratie, angst, verdriet, machteloosheid…
Vaak zijn deze gevoelens intens, maar moeilijk te benoemen of te reguleren. Dit maakt dat ze soms overspoelen of zich net opstapelen onder het oppervlak.
3. Gedrag
Hoe iemand reageert: zich terugtrekken, blokkeren, uitbarsten, vermijden…
Gedrag wordt vaak gezien als het probleem (“Waarom doet hij zo?”), maar is eigenlijk de uitkomst van wat intern al een hele tijd speelt.
Waarom deze driehoek wérkt in coaching
Bij mensen met autisme (kinderen, jongeren én volwassenen) helpt deze driehoek om orde te brengen in wat vanbinnen vaak chaos is. Het is een visueel en eenvoudig model, maar laat toe om laag per laag tot inzicht te komen:
Wat ging er vooraf aan dit gedrag?
Welke gedachte speelde hier (bewust of onbewust)?
Wat was het gevoel daaronder?
Door die structuur te brengen, wordt het voor de persoon zelf – en de omgeving – mogelijk om gedrag niet langer te zien als “onlogisch” of “overdreven”, maar als een begrijpelijke reactie op een innerlijke logica.
Een voorbeeld uit de praktijk
Situatie: Een jongere met autisme wordt plots boos bij een onverwachte verandering in het schoolrooster.
Gedachte: “Ik weet niet wat er nu gaat gebeuren. Niemand heeft dit uitgelegd.”
Gevoel: Onzekerheid, paniek.
Gedrag: Boze reactie, zich afsluiten of wegvluchten.
Als ouder of begeleider zie je enkel het gedrag. Maar als je via deze driehoek gaat kijken, zie je een heel ander verhaal. En dat verhaal verdient gehoord te worden.
Hoe dit model rust brengt
Voor de persoon met autisme: het brengt taal waar er soms alleen gevoel is. Het helpt hen zichzelf beter te begrijpen en hun eigen reactie in context te plaatsen.
Voor ouders, leerkrachten en hulpverleners: het biedt een kapstok om op een niet-oordelende manier te kijken naar gedrag, en de verbinding te herstellen.
Voor coaches en therapeuten: het biedt een ingang om te werken aan verandering die vertrekt vanuit inzicht en mildheid.
Tot slot
De driehoek gedachte – gevoel – gedrag is geen wondermiddel. Maar het is wél een stevig fundament om mensen met autisme te helpen hun binnenwereld en buitenwereld beter op elkaar af te stemmen. Niet door hen te willen veranderen, maar door hen te helpen begrijpen hoe hun systeem werkt.
En dat is uiteindelijk wat coaching bij autisme zou moeten zijn: geen aanpassing aan de norm, maar een zoektocht naar afstemming – op zichzelf, en op de omgeving.
Heel veel liefs en mildheid gewenst!
Karine