Signalen van overprikkeling bij autisme

Autisme is een stoornis (sommigen gebruiken liever de term neurodiversiteit) die gepaard gaat met unieke ervaringen van de wereld. Voor veel autistische personen kan alledaagse zintuiglijke input, zoals fel licht, harde geluiden of onverwachte aanrakingen, overweldigend zijn. Dit kan leiden tot overprikkeling, een toestand waarin de hersenen de stroom aan prikkels niet meer kunnen verwerken. Het herkennen van de signalen hiervan is cruciaal om passende steun te bieden.

Wat is overprikkeling?

Overprikkeling ontstaat wanneer zintuiglijke, emotionele of sociale input de verwerkingscapaciteit van het brein overspoelt. Voor personen met autisme kan dit sneller gebeuren omdat hun zintuiglijke waarneming vaak intenser is. Een drukke supermarkt, een knetterende verwarming of een onverwachte routinewijziging kan al genoeg zijn om het zenuwstelsel in een staat van stress te brengen.

Het gevolg? Het lichaam en brein schakelen over op overlevingsmodus. Sommige mensen worden hyperactief (vechten/vluchten), anderen ‘bevriezen’ of trekken zich volledig terug (shutdown). Leren herkennen wat er gebeurt, is de eerste stap naar empathie en ondersteuning.

Hoe kun je helpen? Praktische tips

Overprikkeling is geen keuze, maar een natuurlijke reactie op een overweldigende omgeving. Met kleine aanpassingen kun je een wereld van verschil maken:

• Verminder sensorische input:
  Dim lichten, demp achtergrondgeluiden of bied noise-canceling koptelefoons of oortjes aan.

• Creëer een veilige ruimte:
  Een rustige plek met zachte dekens, weinig licht en vertrouwde voorwerpen helpt om te herstellen.

• Communiceer duidelijk en kalm:
  Gebruik korte zinnen, stel geen druk en geef tijd om te reageren. Schrijven of gebaren kunnen helpen wanneer praten moeilijk is.

• Respecteer stimming en routine:
  Onderbreek repetitieve bewegingen niet, ze zijn essentieel voor zelfregulatie. Houd zoveel mogelijk vast aan vaste patronen.

• Vraag wat nodig is:
  Toon begrip met vragen zoals: “Wil je dat ik blijf of wegga?” of “wat kan ik nu voor je doen?”

Een inclusieve wereld begint bij begrip

Autisme is een spectrum, en elke ervaring is uniek. Wat voor de ene persoon helpt, werkt voor de ander misschien niet. Luisteren, flexibel zijn en samenwerken zijn sleutels tot ondersteuning.

Door overprikkeling te herkennen, doorbreek je het stigma dat autistisch gedrag ‘moeilijk’ of ‘onredelijk’ is. Het is simpelweg een andere manier van reageren op een wereld die niet altijd rekening houdt met neurodiverse behoeften.

Delen = zorgen voor bewustzijn
Deel deze kennis met vrienden, familie, leraren of werkgevers. Samen kunnen we omgevingen creëren waar iedereen zich veilig voelt, met of zonder autisme.

Meer leren?
Bekijk onze infographic over de 10 signalen van overprikkeling en download deze gratis voor scholen,  werkplekken of hulpverleners.

Dit artikel is geschreven met input vanuit de coachingpraktijk.